Қатыгездік қайдан шығады?
Сабақтың тақырыбы: Қатыгездік қайдан шығады?
Мақсаты: Schoolchildrenзорлықзомбылықтуралымағлұмат беру, адамныңеңжаманқасиетіекенінайту. Адамныңеңбастықұндылығыоныңбостандығы, оқушыларғаадамзаттыққұқықтарымен бас бостандықтарынқорғауытуралы
үйрету.
Түрі: Дөңгелек үстел. Ойталқы.
Барысы:
Мен қазақпын, мың өліп, мың тірілген,
Жөргегімде таныстым мұң тіліммен.
Жылағанда жүрегім күн тұтылып
Қуанғанда күлкімнен түн түрілген- деп,
Ж. Молдағалиев жырлаған халықпыз. Сол халықтың жастары да осал болмауы тиіс. Осал емес те. Бекзат, Бақтияр сынды жастарымыз еліміздің намысын биікке асқақтатты. Бірақ, әттеген- ай дейтін жеріміз де баршылық.
Бұл- бүгінгі жасөспірімдердің қылмысқа бой ұрып бара жатқандығы. Яғни, қылмыскерлердің жасы жасарып бара жатыр. Жастардың қатыгездікке, қылмысқа бой алдыруы- заман проблемасына айналды. Сондықтан бүгінгі әңгіме жасөспірімдер арасындағы қылмыс, қатыгездік жөнінде болмақ.
Қылмыс жасағаны үшін жазаға тартқаннан гөрі оның алдын алған әлдеқайда жақсы. Алдын алу жұмысының нәтижелі болуы алғаш жасалған теріс қадамның дер кезінде анықталуынан ғана емес, сонымен бірге кәмелетке толмағандардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескеруге де байланысты. Олай болса 10сыныптар арасындағы ашық-пікір, ойталқы алаңына қош келдіңіздер!Тақырыбымызды өрбіту үшін бейнебаянға назар аударсақ.
1.Бейнебаян
Жасөспірімдердің қылмыстық әрекетке баруына байланысты себеп не? Кім кінәлі? Қоршаған орта ма? Әлде мектеп пе? Әлде жүре түзеліп кетер деп қылмыстық әрекеттер істеген баласының әрекетіне немқұрайлы қарайтын ата-ана ма? Сіздер қалай ойлайсыздар?
Осы көріп отырған жайттар сіздердің бастарыңыздан өтті ме, әлде айтуға жасқанасыздар ма, осындай жағдай болмас үшін не істеуге болады?
Осы сұрақтарға жауап ретінде жасөспірімдердің қылмыс жасауының себептеріне тоқталатын болсақ: Қазіргі таңда зерттеушілер жасөспірімдердің қылмысқа баруының мынадай үш себебін ашып көрсетеді: Отбасылық жағдай, жасөспірімдердің уақытын тиімді пайдалана алмауы, тұрмыстық жағдай. Келісесіздер ме?
2. «Мен заңды қаншалықты жақсы білемін»? деп аталады. Қазір мен бірнеше жағдайларды оқимын. Бұның ішінен оқылған жағдайды қылмыс деп тапсаңыздар қызыл түсті көтересіздер, егер қылмыс емес десеңіздер жасыл түстікөтереңіздер, себебін түсіндіріңіздер. Әр жағдайға жеке тоқталып, түсініктеме бересіздер.
1. Дүкенде спирттік ішімдікпен бірге есірткі де сатылады.
2. Түнгі көшеде жастар айқайлап өлең айтып келе жатыр.
3. Сатушы сатып алушыға байқаMay артық ақша беріп жіберді, ал сатып алушы өзіне тиесілі ақшадан артық екенін біле тұра қайтіп бермеді.
4. Бір оқушы сыныптасына: « ертең 20 теңге әкеліп бересің, әкелмесең басқаша сөйлесеміз» деп күш көрсетті.
5. Химиялық завод өзінің зиянды өнімін өзенге тастады, сол өңірдің ауасы бұзылды.
6. Мектеп оқушылары жүзім ұрлады.
7. Сыныптағы бір бала екінші баланың сумкасын сызып тастады.
(Оқушылар түсініктеме берген соң заң қызметкері заңға сүйене отырып, өз ойын айтады.)
3. Сұрақ-жауап кезеңі:
1.Бір елдің емес, барлық әлемнің президенті болдыңыз делік, алдымен адамдардың қандай қылмысы үшін ең ауыр жаза белгілер едіңіз?
2. Сенің досың Мұрат өтірікті көп айтады. Олата-анасын да, ұстазын да, достарын да көпалдайды. Сен оғанқандайақыл-кеңесберередің?
3. Сен бір сыныптасыңның ұрлық жасағанын көріп қалдың. Ол саған енді ұрлық жасаMayтындығын айтып, ешкімді айтпауымды өтінді. Сен не істер едің?
4. Неліктен қазіргі жастар бір-бірін аяусыз ұрып-соғып, тіпті өлтіруге дейін барады?
4«Тығырықтан шығар жол қайсы»«Ситуациялық жағдайларды шешу:
Жағдаят №1
Компьютер ойнауға ақша таба алMay отырған Ерлан мен Марат біраз ақылдасты. Ерланның есіне асханадағы ақша Mayдалатқан Қайрат есіне түсті. Сол Қайратты қорқытып, ақшасын тартып алу керектігін Маратқа айтты. Сол мезетте келе жатқан Қайратты Марат алдап шақырды. Ойында ештене жоқ Қайратты Ерлан артынан келіп бас салып, ақша тауып беруін талап етті. Алғашқыда ойын екен деп ойлаған ол, ақшасының жоқ екенін айтса да, соңынан бұл істің қалжың емес екенін ұғып, қалтасындағы бар ақшасын бере салды. Аман-есен құтылғанына қуанған ол анасына айтатындығын ескертті. Ерлан мен Марат егер бұл істі біреуге айтса, онда жақсылық болMayтынын Қайратқа жақсылап ұғындырды.
Сұрақтары:
- Ерлан мен Марат қандайқылмысжасады?
- Ерлан мен Мараттыңқылмысжасауына не себепболды?
- Осы көріністебаланыңқандайқұқығышектелді?
Жағдаят №2
“Мен жанұядажалғыз бала болдым. Сондықтан ба әке-шешеMayтқанымдыжасап, еркеөсірді. 13 жасымнанбастапқасымдағыбалаларғаеріп, жаманәдеттергеәуес бола бастадым. Әке-шешемақшаныаяMayберетінболғандықтан, қымбаттемекішегетінмін. Барлықзатоңайлықпенкелетінболғансоң, өміргежеңілқарадым. Қаншаретарақішіп, милицияғаұсталдым. Әкемтаныстарыарқылыақшасыныңарқасындашығарыпалатынеді. Өзімніңжазатартпайтынымамасайрап, қылмысжолынатүсебастадым. 17 жасымдаәкемжолапатынанқазаболды. Жалғызанаммағанештеңежасайалмады. СолкездеқасымдағыөзімсияқтыжаманжолғатүскенбалаларменкөршішағынаудандағыЕрнаресімдібаланыөлімшіетіпсабадық. Оның бар жазығыменіңдосымжақсыкөретінАйнаесімдіқызбендостығыеді. Бәріміз де қамалдық. Шығарыпалатынәкемжоқ. Осы жердеғана мен өзөмірімдібүлдіргенімебіріншіретөкіндім. Үш бала болып бес жылғасотталдық. Теміртордыңарғыбетіндегіөткізген бес жыл мен үшін бес жүзжылғатеңболды. Бүгіндебосапкеліп, жаңаөмірбастапжатырмын. Өмірімдіқайтаданбастағымкеледі.
Жастарғаайтарым, кейінөкінбейтіндейөмірсүріңдер, бар қызықалдарыңда. Арақ-шарап, есірткі- біріншіжауларыңыз”- дегімкеледі.
Мұғалім: — Осы жайғабайланыстыөзойларыңыздыортағасалыңыздар. Бұлбаланыңөмірінеліктенқылмыспенбасталды? Осы жөнінде ой бөлісейік.
Соңғы уақытта республиканың барлық аймақтарында жасөспірімдер қылмысы қатты белең алып келеді. Еліміздегі орын алған әрбір бесінші қылмыс сол балалардың үлесіне тиеді екен. Өзіміздің облыс бойынша статистикалық деректерге тоқталсақ: Қылмыс жасаған 177 жасөспірімнің 132-сі - мектеп және колледж оқушылары екен.
“Тәрбиеге әсер беретін нәрсе өскен орта, ата-ананың тәрбиесі. Соңғысы күшті болмаса, бара-бара адамды замандас, жолдастың азғырып, адам неше түрлі жаман мінезді жұқтыратыны белгілі” дегендей, баланың қылмыстық жолға түспеуіне бірінші жауапты отбасы. Сондықтан Қазақстан тәуелсіз мемлекет ретінде жасөспірімдер арасындағы тәртіпті күшейтіп, олар үшін мәдени шараларды кең деңгейде өткізу олардың болашағына жағдай жасауды қолға алып отыр. “Нұрлы жол – болашаққа бағыт ” атты жолдауында Н.Ә. Назарбаев жастар болашағына үлкен сенім артатынын атап көрсетті. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні – жақсылыққа жақсылық – әр кісінің ісі, ал жамандыққа жақсылық – ер кісінің ісі деген нақыл сөз жаныңда жүрсін.
Сиқырлы жіп
Жіпті барлық оқушылар үзбей ұстап тұруы керек. «Бұл – сиқырлы жіпше», ол шұбатылып,бізді байланыстырады. Осы жіп — өмір. Жіп қолыңызға түскен кезде, сіз өмірді қандай болып көретініңізді бір – екі сөзбен айту керексіз. Мысалы: «Мен өмір сүруден еш қашан қорықпаймын қиыншылыққа төземін т.б» бүкіл сыныптың қолдарынан өтеді,
-Балалар өмір жібі үзілмеу керек екеніне көңіл аударыңдар!
-Сендер бұл кезде қандай күйде болдыңдар?
Заң сендердің жан – жақты қамқорлықта болуларыңды қорғауды мақсат тұтады.